Uranium en radon in leidingwater
Wanneer je aan uranium denkt, denk je waarschijnlijk aan kerncentrales en radioactiviteit; je wilt er waarschijnlijk ver vandaan blijven. En je hebt gelijk, want uranium kan het immuunsysteem verzwakken. In dit artikel onderzoeken we hoe uranium (en het bijproduct radon) in het drinkwatersysteem terechtkomt, de impact op de gezondheid, en hoe je ze uit je kraanwater kunt verwijderen.
- Menselijke activiteit stelt ons bloot aan uranium in de lucht en het water.
- Uranium bioaccumuleert in het lichaam; het verzwakt het immuunsysteem en het zenuwstelsel.
- EU-regelgeving voor drinkwater maakt het niet verplicht voor watermaatschappijen om de uraniumwaarden te monitoren of te verlagen totdat 2026. Het is het beste om nu al te beginnen met filteren!
Wat is uranium?
Uranium is een zwak radioactief, zilverkleurig metaal dat voorkomt in de aardkorst. Het is van nature aanwezig in kleine hoeveelheden (enkele delen per miljoen) in bodem, gesteente en water. Vanwege zijn radioactiviteit kan uranium worden verrijkt en gebruikt in kerncentrales en kernwapens. Het wordt gewonnen uit uraniumhoudende mineralen zoals uraninit.
Hoewel het een natuurlijk component is van gesteente en bodem, worden we blootgesteld aan hogere niveaus van uranium door menselijke activiteiten. De belangrijkste redenen waarom uranium in het milieu terechtkomt zijn mijnbouw, kolenverbranding en fosfaatmeststoffen.
Omdat het alomtegenwoordig is in ons milieu, wordt de meeste mensen blootgesteld aan een bepaald niveau van uranium. Terwijl de hoeveelheid uranium in de lucht heel klein is, kan het water en voedsel verontreinigen.
Je blootstellingsniveau hangt ook af van waar je woont en werkt. Mensen die werken in fosfaatmeststoffabrieken, dicht bij kernproeffaciliteiten (huidige of voormalige), of dicht bij kolengestookte elektriciteitscentrales wonen of werken, lopen een hoog risico op blootstelling aan hogere niveaus van uranium.
Een andere bron van uraniumblootstelling is drinkwater.
Hoe komt uranium in je kraanwater?
Grondwaterbronnen staan in constant contact met gesteente. De natuurlijke verwering van dit gesteente lost het aanwezige uranium op, en dit komt in het water terecht. Als water wordt opgeslagen in gesteente- of bodemaquifers, komt een deel van het aanwezige uranium in de bodem en het gesteente in het water terecht en stroomt het via de kraan. [ref]
Waterbronnen die dicht bij kerncentrales en militaire faciliteiten liggen, zijn waarschijnlijk verontreinigd met radioactieve chemicaliën, waaronder uranium.
Waterbronnen die dicht bij intensieve landbouw liggen, zijn waarschijnlijk verontreinigd met landbouwafvloeiing, zoals fosfaatmeststoffen die uranium bevatten. [ref: https://en.wikipedia.org/wiki/Fertilizer]
Wat zijn de gezondheidsrisico's van uranium?
Hoewel uranium het meest bekend is vanwege zijn radioactiviteit, draagt het gebruik ervan in de nucleaire industrie zeer weinig bij aan de aanwezigheid van uranium in het milieu. Volgens het RIVM, is de chemische toxiciteit van uranium schadelijker dan de potentiële milieueffecten door radioactiviteit.
Ingenomen uranium wordt tijdens de spijsvertering geëlimineerd. Slechts tussen de 0,5-5% ervan wordt opgenomen. Deze kleine hoeveelheden kunnen zich echter in het lichaam ophopen, blijven in botweefsel en veroorzaken potentiële gezondheidsproblemen.
Uranium is niet alleen zwak radioactief, het is een toxisch metaal. Dit betekent dat het de normale werking van de nieren, hersenen, zenuwstelsel, lever en hart kan beïnvloeden. In dierproeven veroorzaakt het geboorteafwijkingen en beschadigt het het immuunsysteem.
Regelgeving over uranium in drinkwater
Uranium wordt genoemd in de nieuwste Europese Drinkwater Richtlijn, maar de Richtlijn geeft momenteel geen limieten. Artikel 25 stelt dat:
- Per 12 januari 2026 moeten lidstaten de nodige maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat water dat voor menselijke consumptie bestemd is voldoet aan de parametrische waarden die zijn vastgelegd in Deel B van Bijlage I voor Bisfenol A, Chloraten, Chloraat, Haloazijnzuur, Microcystine-LR, PFAS Totaal, Som van PFAS en Uranium.
- Tot 12 januari 2026 hoeven waterleveranciers geen water te monitoren dat bestemd is voor menselijke consumptie in overeenstemming met Artikel 13 voor de in paragraaf 1 van dit Artikel genoemde parameters.
Dit betekent dat de meeste Europese regeringen momenteel de richtlijnlimieten volgen die zijn vastgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie: 30 microgram (µg) per liter. [ref]
WHO-richtlijnen voor uranium in kraanwater
Uranium is niet alleen zwak radioactief, het is een toxisch metaal. Dit betekent dat het de normale werking van de nieren, hersenen, zenuwstelsel, lever en hart kan beïnvloeden. In dierproeven veroorzaakt het geboorteafwijkingen en beschadigt het het immuunsysteem.
Regelgeving over uranium in drinkwater
Uranium wordt genoemd in de nieuwste Europese Drinkwater Richtlijn, maar de Richtlijn geeft momenteel geen limieten. Artikel 25 stelt dat:
- Per 12 januari 2026 moeten lidstaten de nodige maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat water dat voor menselijke consumptie bestemd is voldoet aan de parametrische waarden die zijn vastgelegd in Deel B van Bijlage I voor Bisfenol A, Chloraten, Chloraat, Haloazijnzuur, Microcystine-LR, PFAS Totaal, Som van PFAS en Uranium.
- Tot 12 januari 2026 hoeven waterleveranciers geen water te monitoren dat bestemd is voor menselijke consumptie in overeenstemming met Artikel 13 voor de in paragraaf 1 van dit Artikel genoemde parameters.
Dit betekent dat de meeste Europese regeringen momenteel de richtlijnlimieten volgen die zijn vastgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie: 30 microgram (µg) per liter. [ref]
In de editie van 1998 van de Richtlijnen voor Drinkwaterkwaliteit heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen dat uranium in drinkwater niet meer dan 2 µg/l mag bedragen. Deze aanbeveling was gebaseerd op een tolerabele dagelijkse inname (TDI) van 0,6 microgram per kilogram per dag (µg/kg/dag). [ref] Voor een gemiddelde volwassene die 70 kg weegt, komt dit overeen met een TDI van 42 µg uranium per dag.
In 2011 verhoogde de WHO de limietwaarde van uranium in drinkwater drastisch naar 30 µg/l, waarbij werd gesteld dat er "geen bewijs was van nierbeschadiging [bij mensen]". Deze beslissing is echter bekritiseerd door sommige wetenschappers, die stellen dat de nieuwe limiet mogelijk mensen met hoge bloeddruk of osteoporose, pre-bestaande nierziekten, of iedereen die langdurig aan uranium is blootgesteld, niet beschermt. [ref]
Uranium in kraanwater in Nederland
In 2014 stelde het Nederlands Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) twee limieten voor uranium in water voor:
- Een AA-EQS (jaargemiddelde milieukwaliteitsnorm – deze norm moet het ecosysteem beschermen tegen de effecten van langdurige blootstelling) van 0,5 microgram per liter (µg/l)
- Een MAC-EQS (maximale aanvaardbare concentratie milieukwaliteitsnorm – deze norm beschermt aquatische ecosystemen tegen effecten door kortdurende blootstelling of concentratiepieken) van 8,9 µg/l.
Uranium wordt genoemd als een specifiek verontreinigende stof in het Nederlandse decreet over de Kaderrichtlijn Water, omdat het regelmatig wordt aangetroffen in oppervlaktewater in Nederland, bij concentraties boven de huidige AA-EQS-norm .
Uranium in kraanwater in Frankrijk
De nieuwe richtwaarde van de WHO voor uranium in water is nog niet op nationaal niveau aangenomen. Het Franse Agentschap voor Voedsel-, Milieu- en Arbeidsgezondheidsveiligheid (ANSES) heeft de waarde van 15 microgram per liter gehandhaafd.
In Frankrijk zijn twee studies uitgevoerd om de radiologische kwaliteit van kraanwater te beoordelen, de meest recente in 2011. De analyse, uitgevoerd en gepubliceerd door de Franse Autoriteit voor Nucleaire Veiligheid (ASN), de Algemene Gezondheidsadministratie (DGS) en het Instituut voor Radiologische Bescherming en Reactorveiligheid (IRSN), concludeerde dat "de radiologische kwaliteit van het water over het algemeen bevredigend is".
De radiologische kwaliteit van het water is geëvalueerd voor ongeveer 97% van de bevolking. Van de monsters die werden getest:
- 93,61% waren onder de richtwaarde van 15 µg/l
- 3,33% meten tussen 15-30 µg/l
- 3,06% meten boven 30 µg/l
Aangezien de laatste analyse meer dan tien jaar geleden, is het moeilijk om de huidige staat van de radioactiviteit van kraanwater in Frankrijk te weten.
Uranium in kraanwater in Italië
Het is niet precies bekend hoeveel uranium er in het water aanwezig is, omdat het openbare waternet in Italië regionaal wordt beheerd. Het meest recente rapport van het Italiaanse Instituut voor Milieu- en Onderzoeksbescherming (ISPRA), getiteld "Richtlijnen voor de planning van campagnes voor het meten van radioactiviteit in drinkwater", stelt:
"Precieze informatie over welke radionucliden het meest aanwezig zijn in Italiaans drinkwater is in zeer weinig regio's verzameld; in het bijzonder is er onvoldoende informatie over de concentraties van radium 226 en uranium. Bovendien is de analytische gevoeligheid van de metingen, zowel van uranium als van radium 226, niet altijd adequaat volgens de eisen van de Europese Richtlijn 51/2013."
Op dit moment zijn er geen geplande monitoringsprogramma's die 100% van de bevolking dekken, door alle regio's heen.
Het is daarom moeilijk te weten hoeveel uranium (en radon) aanwezig is in kraanwater in Italië.
Uranium in kraanwater in Duitsland
De uraniumconcentratie in grondwater in Duitsland varieert afhankelijk van de geologische samenstelling van de rotsen die in contact staan met het water. Lekkages door het gebruik van fosfaatmeststoffen op landbouwgrond kunnen ook de uraniumniveaus beïnvloeden. Af en toe kunnen zeer hoge uraniumconcentraties in grondwater optreden binnen een enkele deelstaat, maar de uraniumconcentratie in de meeste monsters die door waterbedrijven worden behandeld, ligt onder 1 µg/l.
Uraniumwaarden in Duits grondwater fluctueren tussen < 0.001 µg/l en ongeveer 10 µg/l. Hogere uraniumconcentraties worden aangetroffen in oppervlaktewater (0,04 µg/l in rivierwater en 3,3 µg/l in zeewater). Bodems en sedimenten dicht bij voormalige uraniummijnregio's bevatten ook meer uranium.
In Duitsland geldt sinds 1 november 2011 een maximale waarde van 10 µg/l uranium in drinkwater. Volgens de Drinkwatercommissie van het Federaal Ministerie van Gezondheid bij het Federaal Milieuagentschap, is het water veilig om te drinken voor alle leeftijdsgroepen, inclusief zuigelingen, mits deze richtwaarde wordt nageleefd.
Wat is radon?
Waar uranium is, is radon. Wanneer uranium vervalt, verandert het in radon – een radioactief, kleurloos, geurloos en smaakloos gas. Dit gas lost op in water, wat de reden is dat het in drinkwater terechtkomt. Volgens de WHO verminderen standaard waterbehandelings-, opslagtanks- en distributieprocessen meestal de radonconcentratie. Dat komt doordat wanneer water in contact komt met de atmosfeer, het radon dat het bevat verdampt in de lucht (bijvoorbeeld wanneer het uit de kraan komt, wanneer het wordt opgeslagen in watertorens of wanneer het in waterbehandelingsinstallaties is). Radonniveaus in oppervlaktewater zijn meestal lager dan in grondwater omdat het gas in de atmosfeer vrijkomt.
Vanwege zijn gasvorm komt het het lichaam binnen via het ademhalingssysteem in plaats van het spijsverteringssysteem. Daarom wordt het als meer geschikt beschouwd om radon in de binnenlucht te meten dan in drinkwater. Het wordt begrepen dat het radon uit drinkwater weinig bijdraagt aan de hoeveelheid radon in de binnenlucht – het meeste komt uit de rotsen en de grond onder het gebouw. Bovendien is het een uitdaging om actieve radonconcentraties in water te meten vanwege hoe gemakkelijk het uit water vrijkomt.
Radon in water wordt gemeten in becquerels (Bq), wat de radioactieve kwaliteit van een element aangeeft. Radioactiviteit verwijst naar de hoeveelheid ioniserende straling die vrijkomt wanneer een element (zoals uranium of radon) spontaan energie uitzendt als gevolg van het radioactieve verval (of de desintegratie) van een instabiel atoom. Radioactiviteit is ook de term die wordt gebruikt om de snelheid van radioactief materiaal te beschrijven, of het aantal atomen in het materiaal dat in een bepaalde tijdsperiode desintegreert. De eenheid die wordt gebruikt om radioactiviteit te meten is Becquerel (Bq). 1 Bq vertegenwoordigt een verval per seconde.
Hoewel uranium radioactief is, wordt de chemische toxiciteit ervan door de WHO in overweging genomen. Daarom wordt het gemeten in microgrammen per liter, in plaats van Bq per liter. Radon wordt als toxisch beschouwd vanwege zijn radioactieve eigenschappen, en wordt daarom gemeten in Bq.
De richtlijnlimiet van de WHO voor radon in drinkwater is 100 Bq per liter.
In Europa wordt het niveau van radon gereguleerd door de Richtlijn van de Raad over de bescherming van de gezondheid van het algemene publiek met betrekking tot radioactieve stoffen in water dat bedoeld is voor menselijke consumptie, en is het ook ingesteld op 100 Bq per liter.
De wetgeving stelt dat "het niveau dat door een lidstaat is vastgesteld, hoger kan zijn dan 100 Bq/l maar lager dan 1.000 Bq/l. Om de nationale wetgeving te vereenvoudigen kunnen lidstaten ervoor kiezen om de parametere waarde aan dit niveau aan te passen."
Sommige Europese landen hebben ervoor gekozen om dit te doen. In Ierland, Portugal en Spanje ligt het niveau op 500 Bq per liter. In Finland is het 1.000 Bq per liter.
Wat zijn de gezondheidsproblemen van radon?
Wanneer het wordt ingeademd, beschadigt radon de longen en het wordt in verband gebracht met longkanker. De WHO schat dat tussen 3-14% van de longkanker door radon wordt veroorzaakt.
Hoe uranium en radon uit kraanwater te verwijderen
Als je uranium uit je kraanwater wilt verwijderen, en ook je blootstelling aan radon uit drinkwater wilt verminderen, is het belangrijk om een filter te gebruiken die dit zware metaal verwijdert.
ZeroWater® 5-fasenfilters bevatten materialen die veel gebruikt worden in de industrie om uranium te elimineren.
ZeroWater verwijdert uranium en andere onzuiverheden uit kraanwater
ZeroWater is het enige filter dat 99% van uranium, glyphosaat, lood, PFAS, koper, kalkafzettingen en meer verwijdert! Bekijk onze online winkel en begin vandaag nog met het zuiveren van je water.
- Een selectie kiezen resulteert in het geheel verversen van de pagina.
- Opent in een nieuw venster.