Kalkaanslag in ons drinkwater: een noodzakelijk kwaad

Het verwijderen van kalk is een terugkerende schoonmaaktaak. Elke maand besteden we uren aan het schoonhouden van onze douches, koffiezetapparaten en waterkokers van kalk. Het internet staat vol met bijzondere tips om het te verwijderen. Van azijn tot cola, citroensap tot karnemelk. Maar is het ongezond om kalkrijk water te drinken?

Kalk is een verzamelnaam voor een aantal verschillende calcium-alcaline zouten: calciumhydroxide, calciumoxide, calciumwaterstofcarbonaat en calciumcarbonaat. Calciumcarbonaat komt van nature voor in kalksteen en marl, onder andere. Kalksteen wordt gevormd uit de ophoping van schelpen, koraal, algen en ander organisch afval dat calcium bevat. Omdat Nederland vroeger grotendeels onder water stond, is er veel kalk in de bodem terechtgekomen.

Daarom bevat ons grondwater, waaruit ongeveer 60 procent van ons drinkwater wordt gewonnen, kalk. Wanneer het water door drinkwaterbedrijven uit de ondergrond wordt opgepompt, verzamelt het stoffen langs de weg, waarvan kalk er een is. Drinkwater gewonnen uit grondwater bevat hogere kalkconcentraties dan water uit oppervlaktewater, omdat het soms duizenden jaren in contact is geweest met bodemlagen. Water dat veel kalk bevat, wordt "hard water" genoemd.

Diersvoeder

Verschillende processen zijn nodig om grondwater te ontkalken of te verzachten. Waterbedrijven gebruiken onder andere pelletreactoren. Dit zijn reactoren die gevuld zijn met fijn zand en chemicaliën die ervoor zorgen dat het calciumcarbonaat en kalk zich op het zand kristalliseren in de vorm van harde balletjes, of pellets. Ongeveer 50 procent van de kalk wordt met deze techniek uit het water verwijderd. Veel waterbedrijven verkopen deze kalk, bijvoorbeeld aan producenten van diervoeder. De rest van de kalk blijft in het water en komt uit onze kranen.

De installaties en chemicaliën die nodig zijn om water te verzachten, brengen kosten met zich mee. Verdere verzachting zou betekenen dat de productiekosten zouden stijgen, wat uiteindelijk leidt tot een hogere prijs voor drinkwater. Elk waterbedrijf maakt zijn eigen financiële afwegingen. De concentratie kalk in drinkwater wordt aangegeven met een algemene hardheidsgraad (dGH) of "Duitse graad" (deutsche Härte (dH)). De verschillende niveaus zijn:

0-4 dH: zeer zacht water

4-8 dH: zacht water

8-12 dH: gemiddeld water

12-18 dH: redelijk hard water

18-30 dH: hard water

Zuid-Limburg
Hebben we Kalk nodig voor Gezondheid?

Vanuit juridisch oogpunt moeten drinkwaterbedrijven wat kalk in het water laten. Volgens het Drinkwaterbesluit, dat is gebaseerd op normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), moet drinkwater een hardheidsgraad tussen de 5,6 dH en 12,5 dH hebben. Omdat er veel verschillende drinkwaterbronnen zijn, is de hardheid van het water vrijwel nooit hetzelfde. Vanwege de grote hoeveelheid kalksteen in de bodem heeft Zuid-Limburg het hardste water van Nederland, wat betekent dat daar veel meer waterverzachtingsinstallaties zijn.

Kalk is niet schadelijk voor de gezondheid. Sterker nog, we hebben het nodig. Calcium versterkt onze botten, spieren en tanden. Hoeveel calcium je lichaam nodig heeft, varieert per leeftijd en geslacht. Volgens de Gezondheidsraad, hebben mensen tussen de 25-50 jaar gemiddeld 950 microgram calcium per dag nodig – ongeveer 4 tot 5 glazen melk. De bovengrens is ongeveer 2500 mg per dag, of 2 liter melk. Balans is echter essentieel, want te veel calcium verstoort de opname van magnesium, zink, fosfor en ijzer. Dit kan leiden tot een tekort aan deze mineralen, wat het risico op nierstenen kan verhogen en de botten kan verzwakken.

Zacht Water – kalk

Volgens de WHO, heeft zacht drinkwater – net als hard water – geen invloed op de gezondheid. Vroeger werd gedacht dat er een verband was tussen hartfalen en zacht water, maar wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het effect verwaarloosbaar is. Zachter water kan beter zijn voor mensen met een gevoelige huid (of eczeem), maar het kan ook tot huidirritatie leiden omdat zeep niet goed afspoelt. Drinkwaterbedrijven profiteren van kalkhoudend (hard) water, omdat betonnen waterleidingen beter worden beschermd en langer meegaan. Volgens Langelier’s index (die aangeeft hoeveel calcium er in het water zit), kan beton oplossen in zacht water.

Niet alleen smaakt hard water anders dan zacht water, het veroorzaakt ook kalkaanslag: een huishoudelijke ergernis. Dit probleem ontstond pas halverwege de vorige eeuw, toen we meer apparaten begonnen te gebruiken. Kalkaanslag ontstaat wanneer calcium reageert met carbonaat. Deze reactie vindt plaats wanneer je water verhit, zoals in een douche. Boilers, geisers en vaatwassers kunnen daardoor vatbaar worden voor "schalen". Kalkaanslag verschijnt ook bij het koken van water in een waterkoker of koffiezetapparaat, een effect waar niemand blij mee is.

Portemonnee

Kalkaanslag hoopt zich op op de verwarmingsspiraal van huishoudelijke apparaten. Dit kan ervoor zorgen dat de verwarmingselementen minder warmte geleiden, waardoor de apparaten minder efficiënt werken en meer energie verbruiken. Dit wordt vervolgens weerspiegeld in je energierekening. Hoe zachter het water, hoe minder opbouw er is. Het is belangrijk om regelmatig te ontkalken om de levensduur van je apparaten te verlengen. Aangezien kalkconcentraties afhankelijk zijn van waar je bent, moet je mogelijk vaker of minder vaak ontkalken.

Gemiddeld is het voldoende om elke drie maanden te ontkalken. Volgens een studie van Care Club – een bedrijf dat producten voor huishoudelijke schoonmaak verkoopt – ontkalken de meeste Nederlanders hun apparaten niet goed of vaak genoeg. Slechts 47 procent ontkalkt een koffiezetapparaat regelmatig. Regelmatig ontkalken en schoonmaken zorgt ervoor dat je koffie en thee beter smaken. Maar veel van de stoffen die we gebruiken om dit te doen, belanden in het rioolsysteem en kunnen schadelijk zijn voor het milieu.

ZeroWater

Wil je je kleine huishoudelijke apparaten beschermen tegen kalkaanslag en kalkaanslag uit je drinkwater verwijderen? ZeroWater verwijdert 100 procent kalk uit water. Onze filter verwijdert ook lood, glyfosaat, chloor, PFAS (PFOS/PFOA) en meer. Bekijk onze webshop.