Hoe betrouwbaar zijn drinkwaterkwaliteitstests?

Volgens rapporten van de Human Environment and Transport Inspectorate (ILT), drinkwaterbedrijven en het RIVM, is kraanwater in Nederland van hoge kwaliteit. Maar welke testen gebruiken ze, en hoe betrouwbaar zijn deze?

PFAS – Een probleem in ons kraanwater

Ken je Bucky Bailey? De 41-jarige Amerikaanse acteur is moeilijk te vergeten. Toen hij zeven jaar oud was, had hij al 30 operaties ondergaan. Jarenlang begreep niemand waarom hij geboren was met een misvormd gezicht. Nu weten we dat dit te wijten was aan de aard van het werk van zijn moeder. Sue Bailey werkte in de DuPont-chemische fabriek in Parkersburg en werd jarenlang blootgesteld aan poly- en perfluoroalkylstoffen (PFAS). PFAS verontreinigden de lokale watervoorziening en bewoners in de buurt ervoeren een toename van ziekten zoals nier- en teelbalkanker, evenals reproductieve aandoeningen.

Bucky is sinds 2017 het gezicht van de PFAS-drama in Parkersburg, toen DuPont-medewerkers en lokale bewoners de chemische gigant aanklaagden. Hun verhaal werd omgezet in de film Dark Waters, die het schandaal beschrijft dat leidde tot het feit dat DuPont 671 miljoen dollar moest betalen om meer dan 3.500 rechtszaken te schikken.

Je zou kunnen denken dat PFAS geen probleem is in Europa, maar deze chemische stof wordt ook in ons kraanwater aangetroffen. Zelfs in Nederland.

Nederlands kraanwater valt onder strikte kwaliteitsnormen die zijn vastgelegd in het Drinkwaterbesluit. De ILT rapporteert jaarlijks om de reinheid en kwaliteit van het water te controleren en te garanderen. De controles gelden voor drinkwaterinstallaties die meer dan 1.000 kubieke meter water per dag leveren en die door meer dan 5.000 mensen per dag worden gebruikt. De tien drinkwaterbedrijven in Nederland zijn Vitens, Dunea, Evides, PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Oasen, Brabant Water, Waterleiding Maatschappij Limburg (WML), Waterbedrijf Groningen (WBG), Waternet en WMD Drinkwater.

Watertestprogramma

Deze bedrijven winnen water uit grond- en/of oppervlaktewater, zuiveren het en sturen het via een netwerk van waterleidingen naar onze kranen. In 2020 hebben zij 1,159 miljard kubieke meter drinkwater gewonnen en geleverd.

Elk jaar stellen de waterbedrijven een programma voor om het water te meten en testen. Dit programma geeft aan welke stoffen gemeten zullen worden, waar ze zullen worden gemeten, en hoe vaak. De ILT keurt het programma goed, en laboratoria die door de Minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zijn goedgekeurd, voeren het monster nemen en analyseren uit.

Deze laboratoria zijn:

• Aqualab Zuid BV te Werkendam
• Het Waterlaboratorium NV te Haarlem
• Laboratorium van KWR Watercycle Research Institute
• Laboratorium van RIVM Centrum voor Inspectie-, Milieu- en Gezondheidsadvisering te Bilthoven
• Vitens Laboratorium te Leeuwarden
• Waterlaboratorium Noord te Glimmen

De testen controleren de kwaliteit van het drinkwater na behandeling (bij het pompstation) en zodra het bij de klant aankomt (bij de kraan). Als het water niet aan de normen voldoet, moet het bedrijf de ILT onmiddellijk informeren, die alle rapporten beoordeelt. In 2020 werden 492.327 metingen uitgevoerd en getest. Dit was veel minder dan in 2019, toen 616.000 metingen werden uitgevoerd, omdat coronamaatregelen huisbezoeken bemoeilijkten.

Verschillende parameters worden gemonitord door deze testen:

• Microbiologische parameters

Pathogene bacteriën, zoals E.coli-bacteriën.

• Chemische parameters

In totaal 29 chemicaliën die schadelijk voor de gezondheid kunnen zijn bij langdurige blootstelling of hoge doses. Deze omvatten lood, koper, nitraten, pesticiden en vinylchloride.

• Indicatoren

Dit omvat verschillende operationele en esthetische parameters, zoals de hardheid, temperatuur, kleur, pH en smaak van het water.

• Radioactiviteit

Om de radioactiviteit van het water te testen, worden de niveaus van radon en tritium gemeten.

Willekeurige dagmonsters

Deze parameters worden gecontroleerd met een protocol genaamd Willekeurige Dagmonsters (RDT). Dit betekent dat monsters worden genomen bij kranen in het waternetwerk, op willekeurige dagen en willekeurige tijden. Drinkwaterbedrijven kiezen vaak de kraan die het meest gebruikt wordt (de keukenkraan). Helaas kan deze methode onnauwkeurige resultaten opleveren, vooral voor verontreinigingen zoals lood. Loodresten in water worden niet vaak aangetroffen, ook al zijn er nog steeds loden leidingen in sommige gebouwen; dat komt omdat het water enige tijd in contact moet zijn met de leidingen voordat de resten zich registreren. RDT-monsters zijn niet geschikt voor het detecteren van lood in water.

De chemicaliën die getest worden, kunnen ook een vertekend beeld geven van de waterkwaliteit. Als het gaat om chroom bijvoorbeeld, wordt alleen de totale hoeveelheid gemeten. Maar er zijn verschillende vormen van chroom, zoals het zeer giftige chroom-6. Dit betekent dat de resultaten mogelijk een indicatie geven dat de waterkwaliteit goed is, terwijl het in werkelijkheid ongezonde chemicaliën bevat.

In december 2020 besloot het Europees Parlement de EU-drinkwaterrichtlijn te herzien om de wetgeving aan te scherpen en nieuwe regels toe te voegen, waaronder hormoonverstorende stoffen zoals microplastics en nieuwe probleemstoffen zoals PFAS. Volgens Artikel 13 van de bijgewerkte richtlijn zullen deze stoffen tegen januari 2024 worden toegevoegd aan de monitoringsparameters. In de tussentijd worden deze chemicaliën niet opgenomen in de waterkwaliteitsmetingen die door de Nederlandse drinkwaterbedrijven worden uitgevoerd.

Mensgemaakte vervuiling

Deze herzieningen zijn dringend nodig omdat er momenteel geen wettelijke standaard is vastgesteld voor PFAS. Wat we hebben is een Tolerable Weekly Intake (TWI)-waarde vastgesteld door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) van 4,4 nanogram per kilogram lichaamsgewicht per week. Ondertussen worden er steeds meer verontrustende rapporten gepubliceerd met informatie over PFAS en andere mensgemaakte vervuiling die ons drinkwater vervuilt. Sommige van de chemicaliën die in ons kraanwater zijn aangetroffen, zijn chloraten (aanwezig in desinfectiemiddelen), melamine (een soort plastic gevonden in herbruikbare kookgerei), naftaleen (een aromatisch koolwaterstof dat voorkomt in teer, ruwe olie en plastics), sucralose (een kunstmatige zoetstof) en sulfaminezuur (gebruikt als bleekmiddel en industrieel schoonmaakmiddel).

Vanwege de extra vervuiling in waterbronnen, vinden waterbedrijven het steeds moeilijker en duurder om verontreinigingen te verwijderen. Vewin-voorzitter Peter Van de Velden waarschuwt dat de waterkwaliteit onder druk staat en pleit voor sterkere bescherming van waterbronnen. “Het lozen van chemicaliën, microplastics, pesticiden en meststoffen wordt nog steeds getolereerd. We sluiten onze ogen voor de langetermijngevolgen. We praten er al jaren over, maar het probleem neemt alleen maar toe. De vraag is: hoe lang zullen we blijven polderen over het dossier van vervuilende stoffen voordat we actie ondernemen?”

ZeroWater verwijdert mensgemaakte vervuiling uit kraanwater

Wil je er zeker van zijn dat je kraanwater vrij is van verontreinigingen? ZeroWater filters verwijderen schadelijke stoffen zoals chroom-6, lood, glyfosaat, chloor, PFAS (PFOS/PFOA) en meer. Geïnteresseerd? Bekijk onze webshop.