Gevaarlijke chemicaliën die uit plastic leidingen lekken

Toen bleek dat loden leidingen water vervuilen met toxische zware metalen, begonnen overheden ze te vervangen door kunststof leidingen, in de veronderstelling dat deze veiliger zouden zijn. Maar recent onderzoek heeft aangetoond dat kunststof leidingen ook schadelijke chemicaliën in het water kunnen afgeven. Hoe bezorgd moet je hierover zijn?

PVC - een oude uitvinding, een modern hulpmiddel

PVC is een van de meest gebruikte kunststoffen wereldwijd. Elk jaar produceren we er 40 miljoen ton van. Het werd voor het eerst ontdekt in 1838 door de Franse uitvinder Henri Victor Regnault. PVC verscheen als een witte poeder in een fles vinylchloride die op een plank in het zonlicht was achtergelaten. Regnault ontdekte dat wanneer vinylchloride wordt blootgesteld aan hitte, een nieuwe stof wordt gevormd: hij had per ongeluk PVC ontdekt. Hij rapporteerde zijn ontdekking, maar deed er verder niets mee. Hierdoor verviel het in de vergetelheid tot 1872, toen het opnieuw werd ontdekt door de Duitse chemicus Eugen Baumann.

Pas in 1933, toen het B.F. Goodrich Company een methode ontwikkelde om PVC te plastificeren en flexibeler te maken, werd het commercieel gebruik wijdverspreid.

Omdat PVC goedkoop, duurzaam en chemisch resistent is tegen zuren, alcoholen en oplosmiddelen, wordt het in veel industrieën gebruikt, zoals de bouw, farmaceutische industrie en kleding. Sinds de jaren 60 is het het voorkeursmateriaal voor waterleidingen, ter vervanging van die van lood, beton en gietijzer. Ongeveer 54% van het Nederlandse waterleidingnetwerk (64420 kilometer) bestaat nu uit PVC, terwijl 25% van de huizen in Nederland waterleidingen van PVC of PE (polyethyleen) hebben. Volgens TNO zullen deze leidingen minstens 50 jaar meegaan

Giftige stoffen in PVC-leidingen

Maar we betalen misschien de prijs voor de duurzaamheid van PVC. Een Deens onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Water Research toont aan dat leidingen van PVC en andere polyethyleen kunststoffen zoals PEX (vernet polyethyleen) en HDPE (hoge dichtheid polyethyleen) chemicaliën in het water afgeven. Esters, aldehyden, aromatische koolwaterstoffen en terpenoïden werden in watermonsters aangetroffen.

Volgens het Drinkwaterbesluit moeten de materialen die worden gebruikt voor het transport van water voldoen aan strikte regels. Artikel 17g luidt:

“De eigenaar zorgt ervoor dat de materialen en chemicaliën die worden gebruikt bij de onttrekking, bereiding, behandeling, opslag, transport of distributie van kraanwater en de wijze waarop ze worden gebruikt geen materialen en chemicaliën opleveren:

a. die in de kraanwater in een hogere concentratie achterblijven dan nodig is voor het gebruik van die materialen of chemicaliën; en

b. die nadelige gevolgen hebben voor de volksgezondheid.

Dit lijkt op het eerste gezicht enige bescherming te bieden, maar het onderzoek wijst erop dat kunststof leidingen niet voldoen aan deze wetgeving, vooral als het gaat om de volksgezondheid.

In een artikel getiteld ‘Gevaar uit de kraan’ door Algemeen Dagblad, stelt Ana Soto, hoogleraar celbiologie aan de Tufts University in Boston, “We wijzen al 15 jaar op de gevaren van hormoonverstoorders, maar er is niets veranderd. Nu blijkt dat deze stoffen in drinkwater terecht kunnen komen. Ik vraag me af hoe lang overheden nog zullen wachten voordat ze actie ondernemen.”

Hormoonverstorende Chemicaliën

Sommige stoffen die in het water terechtkomen door kunststof leidingen zijn schadelijk. Een voorbeeld is 4-tert butylfenol, gevonden in concentraties van 6,6 nanogram per liter in sommige watermonsters. Deze chemische stof verstoort hormonen en labtests tonen aan dat het reproductieve abnormaliteiten kan veroorzaken.

Kunststofweekmakers zoals ftalaten, die aan kunststoffen worden toegevoegd om ze flexibeler te maken, staan ook onder vuur vanwege hun negatieve effecten. Een overzicht van studies gepubliceerd in het International Journal of Environmental Responsibility and Public Health vindt dat ftalaten verband houden met vruchtbaarheidsstoornissen bij mannen en vrouwen (zoals een lagere zaadproductie en een hoger risico op misvluchting), puberteitafwijkingen, en kanker.

Hormonen zijn essentieel voor de gezondheid - ze zijn boodschapperchemicals die veel van de vitale functies van het lichaam regelen (bijvoorbeeld insuline, die het lichaam vertelt glucose op te nemen en te gebruiken; of melatonine, die je slaap-waakcyclus regelt, of geslachtshormonen zoals testosteron en oestrogeen, die aspecten van zowel de fysieke als mentale gezondheid kunnen beïnvloeden, naast reproductie). Wanneer hormonen verstoord worden, is ziekte vaak niet ver dichtbij. Daarom heeft een groep van meer dan 60 wetenschappers wereldwijd gepleit voor een boycot op de productie en het gebruik van hormoonverstoorders.

Hun oproepen worden beantwoord. Onlangs stelde de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid een vermindering van 100.000 keer van bisfenol A voor (een hormoonverstoorder die in kunststoffen voorkomt).

Ongeïdentificeerde stoffen kunnen ook invloed hebben op de gezondheid

Hoe langer het water in contact is met kunststof leidingen, hoe meer chemicaliën in het water lekt. Onderzoeker Erik Arvin liet water zeven dagen in kunststof leidingen om de impact te beoordelen. “We vonden meer dan 20 chemicaliën die in het water waren gelekt. De meeste waren alkylfenolen, zoals 4-tert butylfenol, en ftalaten.” Volgens Arvin gebeurt dit vooral in en rondom het huis. Dit komt omdat water in buitenleidingen (het hoofdwaternetwerk) continu in beweging is, terwijl het binnen vaak stil staat voor uren, of zelfs dagen, terwijl het wacht tot een kraan wordt opengedraaid. De temperatuur is binnen ook vaak hoger. Deze omstandigheden maken het waarschijnlijker dat de plastic chemicaliën in het water terechtkomen. Hoe kleiner de diameter van de leiding, hoe meer contact er is tussen het water en de leiding, wat resulteert in een hogere mate van chemische lekkage.

Arvin wijst erop dat slechts 10% van de chemicaliën geïdentificeerd zijn. De andere 90% blijven een mysterie - hij weet niet wat ze zijn, noch of ze schadelijk voor de gezondheid zijn. Een ander punt dat nog niet duidelijk is, is of deze stoffen via de huid het lichaam kunnen binnendringen, bijvoorbeeld bij het douchen. Volgens Ana Soto kan dit het geval zijn. “We weten dat Bisfenol A diglycidyl ester de huid kan penetreren. We weten nog niet over andere fenolen, maar het is waarschijnlijk dat fenolen van vergelijkbare grootte ook het lichaam via de huid kunnen binnendringen,” zegt ze.

Onenigheid over de potentiële schadelijkheid

Maar niet iedereen is het hierover eens. Wim van de Meent, van Kiwa, het instituut dat waterleidingen inspecteert, is het niet eens met de positie van Arvin en Soto. Volgens hem toont onderzoek aan dat tot 900 microgram 4-tert butylfenol per liter niet schadelijk is voor de gezondheid. Wat betreft de andere stoffen, ze komen voor in zulke lage concentraties dat ze verwaarloosbaar zijn. Dat gezegd hebbende, zou de totale hoeveelheid chemische residuen in water binnen de vastgestelde normen van 2 milligram per liter moeten blijven. Van de Meent is niet overtuigd dat er een probleem is, maar zegt “Het is goed dat er een discussie over is.”

Kiwa is verantwoordelijk voor de jaarlijkse inspectie van waterleidingen op basis van de specificaties van de fabrikant. Volgens Van de Meent zijn deze controles niet waterdicht, omdat de fabrikantinformatie niet altijd correct is. “Als je kunststof leidingen in huis hebt, raad ik je sterk aan om het water ’s ochtends even door te laten lopen om water met een hoge concentratie aan chemicaliën kwijt te raken,” concludeert Arvin.

ZeroWater verwijdert plastic chemicaliën uit kraanwater

Wil je er zeker van zijn dat je drinkwater vrij is van toxische stoffen? ZeroWater verwijdert chemicaliën uit kraanwater zoals microplastics, kalkaanslag, glyfosaat, chloor, PFAS (PFOS/PFOA), lood, koper en meer. Geïnteresseerd? Bekijk onze webshop.