De 14 stappen van oppervlaktewaterzuivering: hoe werkt het?
Voordat water uit de kraan stroomt, doorloopt het een complex zuiveringsproces. Dit is essentieel, omdat waterbronnen steeds meer vervuild raken met gezondheidsschadelijke chemicaliën. Maar is het genoeg? Volgens onderzoek zijn sommige toxische stoffen nog steeds aanwezig in ons kraanwater.
Watermaatschappijen in Nederland winnen jaarlijks ongeveer 12,5 miljoen kubieke meter water, waarvan 40% uit oppervlaktewater komt. Het water doorloopt verschillende stappen om het van ongewenste stoffen te ontdoen, en dit hangt af van waar het water wordt gewonnen en welke watermaatschappij betrokken is. In dit artikel nemen we een kijkje bij hoe Waternet en WRK (N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland) het water dat zij winnen zuiveren. Beide bedrijven leveren jaarlijks ongeveer 90 miljoen kubieke meter drinkwater aan huishoudens en bedrijven in en rond Amsterdam.
Stap 1: Extractie
WRK wint en transporteert water voor Waternet. Ongeveer twee derde van het water komt uit het Lekkanaal, nabij Nieuwegein, wat deel uitmaakt van het Rijnstroomgebied. Waterkwaliteitsmonitoringsstations zijn verspreid langs de Rijn van Zwitserland tot Nieuwegein. Ze informeren Waternet wanneer de rivier vervuild is. Als de kwaliteit van het water niet aan de wettelijke normen voldoet, wordt de extractie beperkt en wordt water uit diepere ondergrondse bronnen toegevoegd. In sommige gevallen wordt de extractie stopgezet totdat het probleem is opgelost.
Stap 2: Coagulatie
Wanneer het water is gewonnen, wordt het naar grote reservoirs gestuurd waar Waternet de grootste stukjes vuil en afval verwijdert. Dit gebeurt via een proces genaamd coagulatie. Coagulanten zoals ijzerchloride worden aan het water toegevoegd. Ze veroorzaken een chemische reactie die kleinere onzuiverheden samen laat klonteren tot grotere stukken die naar de bodem zinken en gemakkelijker verwijderd kunnen worden. Dit moet gebeuren voordat het water door het waterleidingsnet van Amsterdam kan stromen. Coagulatie verwijdert ongeveer 70% van de organische stoffen, evenals enkele bacteriën en virussen, maar er zijn verdere stappen nodig voordat het water puur genoeg is om naar de kraan gestuurd te worden.
Stap 3: Zandfiltratie
Het water wordt vervolgens door filters geleid die zes lagen grind en grof zand bevatten, die meer onzuiverheden verwijderen. Bacteriën in de filters breken stoffen zoals ammoniak af. Deze filters worden gespoeld met water, dat vervolgens terug naar het Lekkanaal wordt gestuurd. Het gefilterde water wordt opgeslagen in twee filtratietanks voordat het naar de Provinciale Waterleidingbedrijf Noord-Holland en de Amsterdamse duinen (de Amsterdamse Waterleidingduinen) wordt vervoerd, die ongeveer 66% van het drinkwater voor Amsterdam leveren.
Stap 4: Transport
Het water wordt door WRK via 210 kilometer pijpleidingen vervoerd. Deze pijpleidingen zijn gemaakt van beton en PE-plastic (polyethyleen).
Stap 5: Infiltratie
Het water komt aan bij twee grote opslagcontainers nabij de Amsterdamse Waterleidingduinen. Daar sijpelt het langzaam van vijf grote infiltratiegebieden door het zandbed naar de bodem van de duinen. Terwijl het water naar beneden zakt, filteren en breken de zandlagen bacteriën, virussen en organische microverontreinigingen af.
Stap 6: Extractie
Wanneer het water de bodem van de duin bereikt, mengt het zich met sedimentair water. Dit deel van het systeem werkt met zwaartekracht. Het water valt naar het laagste deel van de duin: de Oranjekom. Na ongeveer 90 dagen transporteren vier grote pompen het water uit het Oranjekom-bekken naar de waterzuiveringsinstallaties in Leiduin.
Stap 7: Snelle zandfiltratie
Het water wordt vervolgens door snelle zandfilters geleid, gevuld met zes lagen grind en grof zand, waar alle resterende zwevende deeltjes in het water worden verwijderd.
Stap 8: Ozonisatie
Na het passeren van de zandfilters, komt het water in grote ozoncontainers, waar geozoneerde lucht door het water wordt gebubbeld. Ozon is een sterk reactieve oxidant die bacteriën, virussen en metalen, evenals pesticiden, vernietigt. Ozon kan ook de smaak, kleur en geur van het water verbeteren.
Stap 9: Verzachting
Het water wordt vervolgens ontkalkt in verzachtingsreactoren die gevuld zijn met kalksteen. Er wordt bijtende soda toegevoegd, waardoor kalk (de stof die water "hard" maakt) op de kalksteen neerslaat. Dit vermindert de hardheid van het water, waardoor het water beter is voor onze huishoudelijke apparaten en voorkomt dat kalkaanslag zich ophoopt in waterleidingen.
Stap 10: Koolstoffiltratie
Waternet verwijdert de resterende onzuiverheden uit het water via een geactiveerd koolstoffiltersysteem. Geactiveerde koolstof (ook wel geactiveerd houtskool genoemd) is koolstof die is bewerkt om zeer kleine poriën te hebben. Deze poriën vangen de bacteriën en deeltjes op, waardoor ze uit het water worden verwijderd.
Het regelmatig reinigen van de koolstoffilters voorkomt blokkades. Het water dat voor dit proces wordt gebruikt, wordt teruggestuurd naar Stap 1 van het waterzuiveringsproces. De koolstoffilterleverancier heractiveert regelmatig de koolstof (dit betekent dat de koolstof weer tot 900 graden Celsius wordt verwarmd – de temperatuur waarop koolstof wordt geactiveerd).
Stap 11: Spoelwaterbehandeling
Dit is een secundair proces en maakt niet echt deel uit van het drinkwaterzuiveringsproces. Spoelwater is het water dat is gebruikt om de snelle zandfilters en koolstoffilters schoon te maken. Waternet maakt dit spoelwater geschikt voor hergebruik in het zuiveringsproces door het door coagulatie te halen (ijzerchloride toe te voegen om grotere onzuiverheden te verwijderen).
Stap 12: Langzame zandfiltratie
De laatste stap van de waterbehandeling is langzame zandfiltratie, waarbij het water door fijn zand beweegt. Dit filter verwijdert de deeltjes die door de koolstoffilters zijn achtergebleven, terwijl het ook bacteriën en ziekteverwekkers opvangt.
Stap 13: Opslag
Het water is nu klaar om door de kraan te stromen. Waternet slaat het op in twee pure waterreservoirs die samen 13.000 kubieke meter water kunnen bevatten.
Stap 14: Transport en distributie
De Leiduin-locatie van Waternet produceert gemiddeld 180.000 kubieke meter water per dag. Dit kan oplopen tot 240.000 kubieke meter op een hete zomerse dag. Ongeveer 70% hiervan stroomt door waterleidingen naar Amsterdam, waar het wordt verdeeld naar andere reservoirs of direct naar huishoudens. De resterende 30% gaat naar de gemeente Heemstede en de watermaatschappijen PWN en Dunea.
Verontreinigingen in ons water
Ondanks dit uitgebreide zuiveringsproces worden er nog steeds verontreinigingen in ons kraanwater aangetroffen. Deze stoffen – zoals microplastics, glyfosaat, lood en PFAS – komen in drinkwaterbronnen terecht door vervuiling. En velen van deze stoffen worden in verband gebracht met gezondheidsproblemen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in Nederland heeft onlangs een zorgwekkend rapport uitgebracht over de staat van onze drinkwaterbronnen. Het vond dat toxische stoffen aanwezig waren in 135 van de 216 waterwinpunten in het land.
Vewin, de nationale vereniging van watermaatschappijen in Nederland, heeft een brief gestuurd naar Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterbeheer) waarin zij de Nederlandse regering oproepen om een motie te steunen voor de oprichting van een intergouvernementeel panel over chemicaliën, afval en vervuiling, met het oog op een wereldwijd verbod op chemicaliën zoals PFAS. Al jaren voert Vewin campagne voor een verbod of ingrijpende beperking van het gebruik van persistente verontreinigende stoffen en stoffen die drinkwaterbronnen vervuilen en de gezondheid van mensen en het milieu bedreigen.
ZeroWater – De laatste stap in jouw waterzuiveringsproces
Wil je er zeker van zijn dat er geen verontreinigingen in je drinkwater zitten? ZeroWater is het enige filter dat glyfosaat uit kraanwater verwijdert. Het verwijdert ook kalk, lood, koper, PFAS (PFOS/PFOA) en meer. Geïnteresseerd? Neem een kijkje in onze webshop.